فونت فارسی در افترافکت
رفع چالشهای فونت فارسی در افترافکت؛ پروژهمحور و کاربردی

با روشهای ساده و پروژهمحور، مشکل فونت فارسی تو افترافکت رو حل کن و کار حرفهای و تمیز تحویل مشتری بده.
مقدمه – اهمیت رفع مشکل فونت فارسی در افترافکت

به احتمال زیاد اگه تو هم تو کار موشن گرافیک یا تدوین ویدئو باشی، میدونی که افترافکت یکی از ستونهای اصلی این حوزهست. اما وقتی پای فونت فارسی وسط میاد، این نرمافزار همیشه اونقدر که باید با ما راه نمیاد. مشکل از اینجا شروع میشه که افترافکت بهصورت پیشفرض برای زبانهایی مثل انگلیسی یا زبانهای چپبهراست ساخته شده و پشتیبانی از زبانهای راستبهچپ مثل فارسی، عربی یا اردو توی اولویت توسعهدهندهها نبوده.
حالا چرا مسئله فونت فارسی اینقدر مهمه؟ چون متن توی موشن گرافیک فقط یک عنصر تزئینی نیست؛ بلکه بخش بزرگی از پیام رو منتقل میکنه. تصور کن داری برای یک کمپین تبلیغاتی بزرگ، مثلا نوروزی اسنپ یا بلک فرایدی دیجیکالا، موشن طراحی میکنی. متنها باید دقیق، واضح و زیبا نمایش داده بشن. ولی وقتی کارت با فونت فارسیه افترافکت بهجای «تحویل فوری» نشون بده «یروف لیوحت» یا نیمفاصلهها رو خراب کنه، کل حس و پیام کار از بین میره.
مشکل فونت فارسی فقط بحث جابهجا شدن حروف نیست. گاهی توی یک پروژه، انتخاب فونت اشتباه یا ناسازگار باعث میشه رندر طولانیتر بشه، افت کیفیت توی خروجی بوجود بیاد یا حتی بعضی لایههای متنی کامل غیب بشن. این یعنی دوبارهکاری، اتلاف زمان و در نتیجه بالا رفتن هزینه پروژه. توی بازار ایران که اکثر سفارشدهندهها ضربالاجل فشرده دارن، همچین باگی میتونه زمان تحویل پروژه رو عقب بندازه.
از طرف دیگه، فونت توی برندینگ نقش کلیدی داره. وقتی یک برند فونت سازمانی مثل ایرانسنس، شبنم یا وزیر رو برای هویت بصری خودش انتخاب میکنه، انتظار داره همون فونت فارسی با همون کیفیت و وزن دقیق تو خروجی ویدئوها هم دیده بشه. ولی اگر افترافکت با فونت فارسی شما مشکل داشته باشه، گاهی مجبور میشی برای حفظ ظاهر، متن رو توی نرمافزار دیگه مثل ایلاستریتور یا فتوشاپ بسازی و بعد بهصورت لایهای بیاری داخل افترافکت. این کار نهتنها زمانبره، بلکه توی پروژههای بزرگ، هماهنگی بین تیمها رو سختتر میکنه.
واقعیت اینه که مشکل فونت فارسی تو افترافکت، یه چالش قدیمی برای موشنکارهای ایرانیه. اما خبر خوب اینه که راهکارهای مشخص و تستشدهای براش وجود داره. از تنظیمات داخلی افترافکت گرفته تا استفاده از پلاگینهای تخصصی و فونتهای بهینه، همه اینها میتونن کمک کنن که بدون دردسر با متن فارسی کار کنی و خروجی بینقص تحویل بدی.
مشکلات رایج فونت فارسی در افترافکت
مشکل فونت فارسی تو افترافکت چیزی نیست که فقط تازهکارها باهاش سر و کار داشته باشن؛ حتی موشنکارهای حرفهای که سالها پروژه برای برندهای بزرگ انجام دادن هم باهاش درگیر میشن. این مشکلات معمولاً از ترکیب سه عامل بهوجود میان: ساختار پیشفرض افترافکت برای زبانهای چپبهراست، نبود پشتیبانی کامل از ویژگیهای تایپوگرافی فارسی و ناسازگاری بعضی فونتها با موتور متن نرمافزار.

۱. مشکل حذف یا جابهجایی کاراکترها ایجاد میشود
این مشکل تو فونت فارسی وقتی پیش میاد که افترافکت نتونه بعضی کدهای کاراکتری فونت رو شناسایی کنه. مثلا تو پروژهای که برای یک تیزر کوتاه تبلیغاتی فروشگاه بامیلو (قبل از تعطیلی) کار میکردیم، کلمه «پیشنهاد» تو بعضی فریمها تبدیل شده بود به «پشنهاد» و حرف «ه» وسط کار ناپدید میشد. این ایراد بیشتر در فونتهایی که از نسخههای قدیمی یا ناقص Unicode استفاده میکنن دیده میشه.
از نظر فنی، افترافکت متن رو بهشکل لایههای وکتور داخلی رندر میکنه و وقتی فونت نتونه مسیر گلیف رو بهدرستی تعریف کنه، موتور رندر اون رو حذف یا جایگزین میکنه. اینجاست که بعضی حروف یا علائم نقطهگذاری فارسی تو خروجی جا میافتن.
۲. ترتیب حروف در متن بههم میریزد
این مشکل تو فونت فارسی بیشتر به خاطر عدم فعال بودن پشتیبانی Middle Eastern and South Asian پیش میاد. تو پروژهای برای کمپین «همسفر تپسی»، عبارت «همسفر راحت» بعد از رندر تبدیل شده بود به «حتار رفسمه». یعنی کل کلمات رو از انتها به ابتدا چیده بود.
در واقع، وقتی افترافکت حالت راستبهچپ رو نشناسه، متن رو مثل زبان انگلیسی میچینه و همین باعث این جابهجایی کامل میشه. جالب اینجاست که این مشکل حتی تو پیشنمایش داخل نرمافزار معلوم نمیشه و تازه بعد از رندر یا ارسال به Media Encoder مشخص میشه.

۳. نیمفاصلهها از بین میروند
فونتهای فارسی استاندارد معمولاً از نیمفاصله برای خوانایی بهتر استفاده میکنن (مثل «میروم» بهجای «میروم»). ولی افترافکت در بعضی نسخهها (مخصوصاً قبل از ۲۰۲۰) نیمفاصله رو به فاصله کامل یا بدون فاصله تبدیل میکنه.
تو پروژهای که برای کمپین رمضان دیجیکالا انجام شد، عبارت «تحویل فوری» به شکل «تحویلفوری» دراومد. این ایراد فقط ظاهر رو خراب نمیکنه، بلکه روی حس و پیام بصری هم تأثیر میذاره، چون تایپوگرافی فارسی خیلی به این جزئیات وابستهست.
علتش اینه که افترافکت بعضی کاراکترهای خاص (مثل Zero Width Non-Joiner) رو بهعنوان فضای خالی بیاهمیت حذف میکنه.

۴. افت کیفیت رندر متنهای فارسی
یک مشکل دیگه که کمتر بهش توجه میشه تو پروژه های فونت فارسی، افت کیفیت لبه حروف موقع رندر گرفتن با فونتهای فارسیه. توی پروژهای برای ویدئو معرفی محصول اسنپفود، بعد از خروجی Full HD، لبه بعضی حروف مثل «س» و «م» حالت دندانهدار پیدا کرده بود. این مشکل معمولاً وقتی رخ میده که فونت در افترافکت بهجای حالت وکتور، به حالت بیتمپ رندر بشه (که بعضی فونتهای غیر استاندارد باعثش میشن).
۵. عدم هماهنگی فونت در دستگاههای مختلف
حتی اگه تو سیستم خودت همهچی درست باشه، ممکنه پروژه رو بدی به همکار یا تیم تدوین و روی سیستم اونها فونت درست نمایش داده نشه. این مشکل تو پروژههای مشترک بین چند استودیو زیاد پیش میاد. دلیلش اینه که فونت یا روی سیستم مقصد نصب نیست یا نسخه متفاوتی نصب شده.
۶. جابهجایی یا شکستن حروف در انیمیشن متن
وقتی از افکتهایی مثل Animate → Tracking یا Position روی متن با فونت فارسی استفاده میکنی، بعضی وقتها افترافکت حروف رو تکیتکی و جدا از هم انیمیت میکنه، در حالی که در فارسی، بعضی حروف باید به هم چسبیده بمونن.
مثلاً تو یک پروژه تیزر آموزشی برای یک اپلیکیشن بانکی، عبارت «مدیریت مالی» بهجای حرکت یکپارچه، هر حرفش جدا از بقیه پرید و شکل کلمه کاملاً بههم ریخت.
این مشکل به این دلیل اتفاق میافته که موتور متن افترافکت اتصال گلیفها رو در انیمیشن رعایت نمیکنه و هر کاراکتر رو مستقل در نظر میگیره.
۷. مشکل فونت در ترکیب با لایههای سهبعدی (3D Layer)
وقتی متن با فونت فارسی رو به حالت 3D Layer میبری، گاهی تغییرات عجیبی تو فاصله حروف یا کشیدگی شکلشون پیش میاد. تو پروژهای برای معرفی محصول یک برند لوازم خانگی، کلمه «گارانتی» بعد از سهبعدی شدن، فاصله بین «گ» و «ا» چند برابر شد و بههم خوردن فرم حروف باعث شد کار دوبارهکاری بخوره.
این ایراد معمولاً زمانی پیش میاد که فونت بهصورت کامل با موتور رندر سهبعدی (مثل Cinema 4D Renderer) سازگار نباشه یا افترافکت بهجای مسیر وکتور از نمونهبرداری پیکسلی استفاده کنه.

نمونه متن سه بعدی در افتر افکت
راهکارهای فوری برای رفع مشکلات فونت فارسی
۱) تنظیم درست Text Engine و راستبهچپ
به Edit > Preferences > Type برو و Text Engine رو روی South Asian and Middle Eastern بذار.
به پنل Paragraph برو و Right-to-Left رو برای جهت پاراگراف انتخاب کن.
تو همون پنل، حالت Justify رو فقط وقتی متنت طولانیه فعال کن.
۲) ویژگیهای OpenType برای پیوستگی حروف
به پنل Character برو و گزینههای Ligatures و Contextual Alternates رو روشن کن.
Kerning رو روی Metrics بذار تا کرنینگ بر اساس دادههای فونت اعمال بشه.
اگه فونت از جایگزینهای «ابتدایی، میانی، انتهایی» پشتیبانی داره، اونها رو فعال نگه دار.
۳) نیمفاصله استاندارد با ZWNJ
روی ویندوز با Shift+Space یا Ctrl+Shift+2 نیمفاصله وارد کن.
روی مک با Option+Space نیمفاصله تایپ کن.
اگه کیبورد این میانبرها رو نمیپذیره، از Character Map / Viewer کاراکتر ZWNJ رو کپی کن.
۴) فونت مناسب و نسخه OpenType
از نسخههای OTF فونتهای رایج مثل ایرانسنس، وزیر، یاقوت استفاده کن.
نسخههای تکراری یا قدیمی فونت رو حذف کن تا تداخل پیش نیاد.
برای وزنها و ایتالیک، از وزنهای واقعی فونت استفاده کن و از شبیهسازی نرمافزاری پرهیز کن.
۵) پلاگینها و اسکریپتهای فارسییار هوشمندانه
در فونت فارسی اگه با راستبهچپ و نیمفاصله درگیری داری، از اسکریپتهایی مثل PersianText یا TypeX استفاده کن.
متن طولانی رو با این اسکریپتها وارد کن و بعد تو Character اصلاحات جزئی انجام بده.
برای پروژههای حساس، قبل از رندر نهایی خروجی پیشنمایش از فریمهای کلیدی بگیر.
۶) کنترل شکست حروف در انیمیشن متن
تو Animator > Range Selector بهجای Characters روی Words یا Lines انیمیت بده.
اگه مجبور شدی روی Characters انیمیت بدی، گزینه Based On: Characters Excluding Spaces رو امتحان کن.
برای افکتهای Tracking، مقدار Tracking Type رو روی Before & After بذار تا پریدن اتصالات کمتر بشه.
۷) تبدیل متون حساس به Shape برای تحویل نهایی
برای تایتلهای ثابت یا لوگوتایپ تو پروژه های فونت فارسی، از Create > Create Shapes from Text استفاده کن.
بعد از تبدیل، اتصالات رو به مسیرهای وکتوری تبدیل کن تا وابستگی به فونت حذف بشه.
یه نسخه متنی جدا نگه دار تا اگه لازم شد سریع برگردی و ویرایش کنی.
۸) بهینه شدن کیفیت رندر و شارپنس متن
آیکون Continuously Rasterize رو برای لایههای متن روشن کن.
اسکیل متن رو نزدیک ۱۰۰٪ نگه دار و بزرگنمایی رو با Scale کامپوزیشن جبران کن.
تو Render Settings کیفیت رو روی Best بذار و تو کامپوزیشن Motion Blur رو فقط وقتی نیاز داری فعال کن.
۹) رفع مشکل ناسازگاری بین سیستمها
از File > Collect Files برای بستن پروژه همراه با Assets استفاده کن.
تو مقصد، از File > Project Settings > Expressions نسخه سازگار با پروژه رو انتخاب کن.
اگه فونت مشترک نصب نبود، لایههای حساس رو به Shape یا Pre-Render تبدیل کن.
۱۰) رسانه خروجی بدون تغییر ناگهانی یا رفتار پیش بینی نشده
یه Render Test ۵ تا ۱۰ ثانیهای با همون تنظیمات نهایی بگیر.
تو Media Encoder، نسخهای همسان با نسخه افترافکت استفاده کن.
برای متون ریز، خروجی با پروفایل و بیتریت بالاتر انتخاب کن تا لبهها نرم بمونن

بررسی یک پروژه واقعی برای رفع مشکل فونت فارسی
برای اینکه فقط در حد حرف و تئوری نمونه، بریم سراغ یک پروژه واقعی که همین مشکل فونت فارسی افترافکت توش پیش اومد و ببینیم چطور مرحله به مرحله حلش کردیم.
این پروژه مربوط به یک ویدئوی معرفی محصول برای دیجیکالا بود. کمپین «پیشنهادهای شگفتانگیز» رو یادت هست؟ توی این کمپین، بخش زیادی از پیام با متن منتقل میشد. از تایتل بزرگ گرفته تا اسلایدهای کوچیک معرفی کالا. همه متنها با فونت ایرانسنس نسخه OTF طراحی شده بودن که فونت سازمانی دیجیکالا هم هست.

همهچیز خوب پیش میرفت تا وقتی که اولین خروجی رندر گرفته شد…
و اینجا بود که کابوس شروع شد:
- 
بعضی حروف مثل «ه» و «ی» وسط کلمه ناپدید شده بودن.
 - 
نیمفاصلهها پریده بودن و کلمات به هم چسبیده یا برعکس، خیلی از هم فاصله گرفته بودن.
 - 
تو چند صحنه، ترتیب حروف کلمات برعکس شده بود!
 
مرحله اول: شناسایی مشکل
اولین کاری که کردیم، بررسی همون لایههای متنی داخل افترافکت بود. نکته عجیب این بود که توی پنل پیشنمایش، متن درست دیده میشد اما بعد از رندر، مشکل ظاهر میشد. این نشونهی کلاسیک عدم فعال بودن Text Engine مخصوص زبانهای راستبهچپ بود.
مرحله دوم: تغییر تنظیمات Text Engine
به Edit > Preferences > Type رفتیم و Text Engine رو از حالت Latin به South Asian and Middle Eastern تغییر دادیم.
بعد، تو پنل Paragraph حالت Right-to-Left رو فعال کردیم تا موتور متن افترافکت ترتیب حروف فارسی رو درست درک کنه.
مرحله سوم: بررسی و اصلاح فونتها
نسخههای قدیمی ایرانسنس رو از سیستم حذف کردیم تا تداخل پیش نیاد. فقط نسخه OTF اصلی رو نگه داشتیم که از سایت معتبر تهیه شده بود.
برای اطمینان، همه فونتها رو دوباره نصب کردیم و کش فونت سیستم رو پاک کردیم.
مرحله چهارم: اصلاح نیمفاصلهها
با استفاده از کلیدهای Ctrl+Shift+2 (ویندوز) نیمفاصلهها رو دوباره تو متنها وارد کردیم.
چند کلمه که تو متنهای طولانی مشکل پیدا کرده بودن رو سریع با ابزار Find and Replace درست کردیم.
مرحله پنجم: تست با پلاگین PersianText
برای چند صحنه که متن خیلی بلند داشت و میترسیدیم دوباره بههم بریزه، از پلاگین PersianText استفاده کردیم. این پلاگین متن رو بهشکل درست و راستبهچپ به افترافکت میده و مشکل شکست حروف رو کامل رفع میکنه.
مرحله ششم: تست خروجی
بعد از همه اصلاحات، یک خروجی کوتاه ۱۰ ثانیهای از متن با فونت فارسی خوذمون گرفتیم تا مطمئن بشیم مشکل حل شده.
نتیجه عالی بود: همه حروف سر جای خودشون بودن، نیمفاصلهها درست کار میکردن، و حتی کیفیت لبه حروف هم بهتر شده بود چون Continuously Rasterize رو روشن گذاشته بودیم.

نکته تخصصی پایانی
مشکل این پروژه ترکیبی از سه عامل بود:
- 
Text Engine اشتباه (Latin به جای Middle Eastern)
 - 
نصب همزمان چند نسخه فونت ایرانسنس
 - 
نیمفاصلههای غیراستاندارد
 
با اصلاح این سه مورد، مشکل بهطور کامل حل شد و خروجی نهایی بدون هیچ ایراد تایپوگرافی تحویل دیجیکالا شد.

نکات کلیدی برای استودیوهای ایرانی
۱. قبل از شروع پروژه، تست فونت فارسی رو انجام بده
یه کامپوزیشن خالی بساز، چند جمله فارسی با نیمفاصله و اعداد بنویس و ببین همهچی درست نشون داده میشه یا نه. اگه ایرادی دیدی، همون اول برطرفش کن تا وسط کار غافلگیر نشی.
۲. Preset تنظیمات فارسی آماده کن
یه کامپوزیشن نمونه با Text Engine روی Middle Eastern و جهت متن روی Right-to-Left بساز و بهعنوان Preset ذخیره کن. اینجوری کل تیم با تنظیمات استاندارد کار میکنن و خروجیها یکدست درمیاد.
۳. فونت فارسی رو از منبع معتبر بگیر
فونتهایی مثل ایرانسنس، وزیر، شبنم و یاقوت رو فقط از وبسایت رسمی یا مراجع معتبر دانلود کن. نسخههای غیراصلی یا ناقص میتونن باعث پریدن یا جابهجایی حروف بشن.
۴. نسخه فونت رو بین همه هماهنگ کن
همه اعضای تیم باید دقیقاً یک نسخه از فونت رو نصب داشته باشن. اختلاف نسخه حتی با اسم یکسان، میتونه شکل حروف و فاصلهها رو تو پروژه تغییر بده.
۵. Collect Files رو همیشه انجام بده
قبل از ارسال پروژه به تیم دیگه، از File > Collect Files استفاده کن تا همه منابع (فونت، تصویر، صدا) تو یک پوشه جمع بشه و تو سیستم مقصد همهچی درست لود بشه.
۶. فونت فارسی سازمانی رو درگیر تغییر نکن
اگه برند سفارشدهنده فونت سازمانی داره، همون رو استفاده کن و تغییرش نده. هر تغییری تو وزن یا استایل میتونه هویت بصری برند رو بههم بزنه.
۷. قبل تحویل خروجی رو روی چند سیستم چک کن
بعد از رندر، فایل رو روی چند سیستم و پلیر مختلف باز کن تا مطمئن بشی همهجا درست نمایش داده میشه.
۸. از تبدیل متن به Shape برای بخشهای حساس استفاده کن
تایتلها و لوگوتایپها رو قبل از رندر به Shape تبدیل کن تا وابسته به فونت نباشن و روی هر سیستمی بدون مشکل نمایش داده بشن.

چکلیست نهایی رفع مشکل فونت فارسی در افترافکت + توصیههای کاربردی
- 
Text Engine رو روی South Asian and Middle Eastern بذار
→ این کار باعث میشه افترافکت متن رو راستبهچپ بخونه و ترتیب حروف قاطی نشه. - 
جهت پاراگراف رو روی Right-to-Left تنظیم کن
→ بدون این، حتی اگه Text Engine درست باشه، باز هم ترتیب کلمات ممکنه برعکس بشه. - 
فونت استاندارد و نسخه OpenType نصب کن
→ نسخه OTF حروف رو دقیقتر و تمیزتر رندر میکنه و کمتر باگ میده. - 
نسخههای تکراری یا قدیمی فونت رو حذف کن
→ وجود چند نسخه از یک فونت باعث میشه افترافکت اشتباهی رو انتخاب کنه. - 
Ligatures و Contextual Alternates رو فعال کن
→ این گزینهها اتصال طبیعی حروف فارسی رو حفظ میکنن. - 
نیمفاصلهها رو با ZWNJ درست وارد کن
→ نیمفاصله درست خوانایی متن رو بهتر و حرفهایتر نشون میده. - 
برای متنهای حساس از تبدیل به Shape استفاده کن
→ اینطوری متن وابسته به فونت نیست و روی هر سیستمی درست دیده میشه. - 
Continuously Rasterize رو برای لایههای متن روشن کن
→ این گزینه کیفیت لبه حروف رو حتی در بزرگنمایی بالا حفظ میکنه. - 
اسکیل متن رو نزدیک ۱۰۰٪ نگه دار
→ بزرگنمایی یا کوچکنمایی زیاد باعث افت کیفیت متن میشه. - 
برای متنهای طولانی از پلاگینهای فارسییار استفاده کن
→ این ابزارها مشکلات راستبهچپ و نیمفاصله رو خودکار حل میکنن. - 
افکتها رو روی Pre-Comp متن اعمال کن
→ این کار جلوی خراب شدن اتصالات حروف توسط افکتها رو میگیره. - 
Collect Files بگیر تا همه منابع همراه پروژه باشه
→ اینطوری روی هر سیستمی پروژه رو باز کنی، فونت و فایلها کامل لود میشن. - 
یک Render Test کوتاه بگیر
→ قبل از رندر نهایی، این تست سریع باعث میشه ایرادات رو زودتر ببینی. - 
خروجی رو روی چند سیستم و پلیر مختلف بررسی کن
→ بعضی ایرادها فقط تو پلیر یا سیستم خاصی خودشون رو نشون میدن. 

جمعبندی
مشکل فونت فارسی تو افترافکت چیزی نیست که فقط یکی دو نفر تجربه کرده باشن؛ تقریباً هر موشنگرافیست ایرانی حداقل یکبار باهاش درگیر شده. از بههمریختگی راستبهچپ گرفته تا پریدن نیمفاصله و ناپدید شدن بعضی حروف، همه اینها میتونن ظاهر کار رو خراب کنن و وقت و انرژی تیم رو هدر بدن.
خوشبختانه، راهحلها مشخص و تستشده هستن: از همون اول Text Engine رو درست تنظیم کن، فونت استاندارد و نسخه OpenType استفاده کن، نیمفاصلهها رو با ZWNJ وارد کن، برای متنهای حساس از Shape استفاده کن و قبل تحویل، حتماً خروجی رو روی چند سیستم چک کن.
تجربه پروژههای واقعی مثل کمپینهای دیجیکالا، اسنپ و تپسی نشون داده که وقتی این نکات رعایت بشه، نهتنها مشکلات فونت صفر میشه، بلکه کیفیت خروجی و حس حرفهای بودن کار چند برابر بالا میره.
در نهایت، این موضوع فقط بحث فنی نیست، بلکه بخشی از هویت بصری و تجربه کاربریه. وقتی متن درست و زیبا نمایش داده میشه، پیام برند بهتر منتقل میشه و کاربر حس بهتری نسبت به محصول یا خدمت پیدا میکنه. پس این جزئیات رو جدی بگیر، چون توی کار ما موشنکارها، همین ریزهکاریهاست که فرق بین یک کار معمولی و یک کار حرفهای رو میسازه.
اگه دوست داری افتر افکت و موشن گرافی رو بصورت کاملا رایگان و حرفه ای از صفر تا صد یادبگیری به این لینک ها یه سر بزن.
اگه بازم دوست داشتی بیشتر درباره این زمینه بدونی میتونی از ادوبی کامیونیتی دنبال کنی.




